Την ώρα που οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν οριστική λύση με την παραχάραξη χρήματος, το λανσάρισμα του τραπεζογραμματίου των 100 δολαρίων υποτίθεται ότι θα τελειώνει μια και καλή με το ψηφιακό κοπιάρισμά του.
Στο διάβα του χρόνου ωστόσο, η ιστορία των χαρτονομισμάτων βρίθει από περιστατικά για γερά νεύρα!
Ας δούμε μερικά ορόσημα για το χρήμα που ενδεχομένως δεν είναι και πολύ γνωστά...
Το μεγαλύτερο χαρτονόμισμα
Ένα στο εκατομμύριο
Το χαρτονόμισμα με τη μεγαλύτερη ονομαστική αξία που εκδόθηκε ποτέ από την Τράπεζα της Αγγλίας ήταν 1 εκατ. λιρών και κυκλοφόρησε το 1948 ως προσωρινό μέτρο κατά τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση του Σχεδίου Μάρσαλ. Σχεδιασμένα για χρήση αποκλειστικά από την αμερικανική κυβέρνηση, τα τραπεζογραμμάτια ακυρώθηκαν μόλις λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία τους, επιτρέποντας σε πολύ λίγα να φτάσουν σε χέρια ιδιωτών. Το γεγονός βέβαια ότι είναι ακυρωμένα δεν σημαίνει ότι είναι και χωρίς αξία: το 2008, ένα από τα δύο χαρτονομίσματα που υπάρχουν ακόμα πουλήθηκε σε δημοπρασία έναντι 120.000 δολαρίων...
Πρόκειται αναμφίβολα για τη δεύτερη καλύτερη ιδέα που συνέλαβε κάποιος στο μπάνιο του. Την πρώτη την «καπάρωσε» ο Αρχιμήδης! Ενώ έπαιρνε το λουτρό του λοιπόν, ο εφευρέτης John Shepherd-Barron επινόησε αυτό που είναι σήμερα γνωστό ως ΑΤΜ, παρόλο που για το όνομα υπάρχουν ακόμα και σήμερα διαμάχες. Ο Shepherd-Barron πήγε την εφεύρεσή του στη βρετανική τράπεζα Barclays, η οποία την υιοθέτησε επιτόπου. Το πρώτο μοντέλο κατασκευάστηκε και στήθηκε στο Λονδίνο το 1967. Παρά το γεγονός ότι το μηχάνημα χρησιμοποιούσε κωδικούς PIN, ιδέα που ο Shepherd-Barron ισχυρίζεται επίσης ότι ανακάλυψε, η λειτουργία του βασιζόταν σε ραδιενεργά ισότοπα (άνθρακας 14), καθώς οι μαγνητικές κάρτες ανάληψης δεν είχαν ακόμη κυκλοφορήσει. Άλλη μια διαφορά από τη μοντέρνα εκδοχή του; Δεν χρέωνε προμήθειες!
Κανείς δεν ξέρει στα σίγουρα από πού έλκει την καταγωγή του το περίφημο σήμα «$», το Γραφείο Χαρακτικής και Εκτυπώσεων των ΗΠΑ ωστόσο έχει μια ιδέα: το σχέδιο που χρησιμοποιούταν αρχικά για να διακρίνονται τα ισπανικά από τα μεξικανικά πέσος, το «P S», άρχισε σταδιακά να γράφεται με το «S» πάνω στο «P». Το νέο σύμβολο χρησιμοποιήθηκε μαζικά πριν από το 1875, οπότε και κυκλοφόρησε το πρώτο χάρτινο δολάριο των ΗΠΑ. Και σε περίπτωση που δεν το έχετε προσέξει, το «$» δεν εμφανίζεται σε κανένα χαρτονόμισμα των ΗΠΑ...
Όλα τα χαρτονομίσματα φθείρονται στο τέλος. Όσο μικρότερη μάλιστα η αξία τους, τόσο περισσότερο χρησιμοποιούνται, άρα και πιο σύντομος ο χρόνος ζωής τους. Ένα χαρτονόμισμα 1 δολαρίου, για παράδειγμα, έχει προσδόκιμο ζωής 21 μηνών, την ίδια στιγμή που το τραπεζογραμμάτιο των 100 δολαρίων ζει περισσότερα από 7 χρόνια. Μέσα στο διάστημα αυτό η αξία του φυσικά θα μειωθεί, λόγω του πληθωρισμού...
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, το πλαστό χρήμα έγινε τόσο μεγάλο πρόβλημα στις ΗΠΑ που το 1/3 των χαρτονομισμάτων ήταν ψεύτικα! Η κυβέρνηση έπρεπε να δράσει: το 1865, ένα ειδικό τμήμα του υπουργείου Οικονομικών συστήθηκε για να παλέψει με την πλαστογραφία, πριν αυτή υπονομεύσει ολάκερο το τραπεζο-οικονομικό σύστημα. Η υπηρεσία υπάρχει μέχρι και τις μέρες μας, αν και πλέον έχει αυξημένες και ποικίλες αρμοδιότητες: μιλάμε φυσικά για τις Μυστικές Υπηρεσίες! Ο πρόεδρος Λίλκολν σύστησε λοιπόν τις Μυστικές Υπηρεσίες στις 14 Απριλίου 1865 (τραγική ειρωνεία: τη μέρα που έμελλε να δολοφονηθεί) με πρωταρχική αποστολή τους παραχαράκτες...
Από την Αυστραλία μέχρι το Τρινιδάδ και Τομπάγκο, το πορτρέτο της βασίλισσας Ελισάβετ ΙΙ φιγουράρει στα χαρτονομίσματα 33 διαφορετικών χωρών, καθιστώντας τη το πλέον δημοφιλές πρόσωπο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ο Καναδάς ήταν μάλιστα το πρώτο κράτος που θα χρησιμοποιούσε τη βασίλισσα της Βρετανίας στο χαρτονόμισμά του (εκτός Αγγλίας φυσικά), το 1935. Στα χρόνια που ακολούθησαν, πάνω από 26 διαφορετικά πορτρέτα της βασίλισσας θα χρησιμοποιούνταν στη Βρετανία και τις αποικίες της, από τα μικράτα της Ελισάβετ μέχρι και την τωρινή της ηλικία...
Βρόμικο χρήμα
Κυριολεκτικά! Αποδεικνύεται λοιπόν ότι όλο το χρήμα θα μπορούσε να ξεπλυθεί: τα χαρτονομίσματα είναι βρόμικα. Πλήθος ερευνών υποδεικνύουν ότι η πλειονότητα των αμερικανικών χαρτονομισμάτων φέρουν ίχνη από κοκαΐνη, ακαθαρσίες, μέχρι και περιττώματα. Έρευνα του 2002 διαπίστωσε μάλιστα ότι στο 94% των τραπεζογραμματίων της Αμερικής υπάρχουν παθογόνοι οργανισμοί, ιοί και βακτήρια, όπως ο σταφυλόκοκκος, καταλήγοντας ότι το χαρτονόμισμα είναι πολύ πιο ακάθαρτο και μολυσμένο ακόμα και από την οικιακή μας τουαλέτα!
Ένα πληθωριστικό έθνος
Σε μια προσπάθεια να αναμετρηθεί με τον υπερπληθωρισμό, που είχε αγγίξει το αστρονομικό νούμερο του 231.000.000% (κάνοντας το ψωμί να στοιχίζει 300 δισ. δολάρια Ζιμπάμπουε!), η κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε έδωσε στην κυκλοφορία χαρτονόμισμα 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (Ζιμπάμπουε)! Λίγες εβδομάδες βέβαια αργότερα, οι ηγέτες της χώρας αποφάσισαν να αφήσουν τους κατοίκους να κάνουν τις συναλλαγές τους και σε άλλα νομίσματα, κίνηση που περιόρισε τον τεράστιο πληθωρισμό για μπόλικους μήνες...
Το πρώτο χάρτινο χρήμα
Τα χάρτινα νομίσματα πρωτοχρησιμοποιήθηκαν από τους Κινέζους κατά τη δυναστεία των Tang (618-907 μ.Χ.), κυρίως για ιδιωτικές συναλλαγές, πιστώσεις και δάνεια. Έπρεπε να περάσουν μάλιστα πάνω από 500 χρόνια προτού γενικευτεί η πρακτική των χαρτονομισμάτων στην Ευρώπη, περί τον 17ο αιώνα. Κι ενώ έπρεπε να περάσουν άλλοι δύο αιώνες για να γίνει το χάρτινο χρήμα κοινός τόπος για τον κόσμο, η Κίνα αντιμετώπιζε ήδη την πρώτη χρηματοπιστωτική κρίση: η παραγωγή χαρτονομισμάτων είχε γίνει τόσο εκτεταμένη, που η αξία τους κατρακύλησε, κάνοντας τον πληθωρισμό να «πετάξει». Η Κίνα αναγκάστηκε λοιπόν το 1445 να εξαλείψει τα χαρτονομίσματα εντελώς από τις συναλλαγές και δεν θα επανεμφανιστούν στην οικονομία της πριν περάσουν μπόλικοι αιώνες!