«Αν ήταν να διαλέξω ένα συγγραφέα για να βραβευτεί με Νόμπελ, θα διάλεγα τον Μο Γιαν», είχε πει κάποτε ο Ιάπωνας συγγραφέας Κενζαμπούρο Οε-
κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας 1994. Και μάλλον δικαιώθηκε
σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, όταν τελικά το Νόμπελ Λογοτεχνίας
απονεμήθηκε στον κύριο «Μη μιλάς» για το έτος 2012.
Η ανακοίνωση της επιτροπής του βραβείου ήταν εγκωμιαστική: Τα έργα του Μο Γιαν συνδυάζουν τον «παραληρηματικό ρεαλισμό» με τα παραμύθια, τις ιστορίες και τη σύγχρονη ζωή στη γενέτειρά του.
Η ανακοίνωση αναφέρει, επίσης, ότι ο Μο χρησιμοποιεί ένα μείγμα φαντασίας και πραγματικότητας, με ιστορική και κοινωνική προοπτική, για να δημιουργήσει έναν κόσμο που θυμίζει τα γραπτά του Ουίλιαμ Φόκνερ και του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές. Την ίδια ώρα, έχει ανακαλύψει ένα «σημείο εκκίνησης» ανάμεσα στην παλαιά κινεζική λογοτεχνία και στην προφορική παράδοση. Και ακόμη, ο επικεφαλής της Σουηδικής Ακαδημίας επισήμανε ότι ο Κινέζος συγγραφέας «έχει τόσο χαρακτηριστική γραφή, που αν διαβάσεις μισή σελίδα από έργο του, αμέσως καταλαβαίνεις ότι είναι δική του».
Το ενδιαφέρον στην περίπτωση του κινέζου συγγραφέα είναι ότι το Μο Γιαν είναι ψευδώνυμο και σημαίνει «Μην μιλάς» - το πραγματικό όνομα του συγγραφέα είναι Γουάν Μογιέ. Ο Μο είναι ιδιαίτερα γνωστός για το έργο του «Οι κόκκινοι αγροί» (1987), όπου περιγράφεται η δύσκολη ζωή των Κινέζων αγροτών στα πρώτα χρόνια του κομμουνισμού.
Πρόκειται για το έργο που άρχισε να του δημιουργεί προβλήματα με τη λογοκρισία, ενώ έγινε κινηματογραφική ταινία από τον Ζανγκ Γιμού.
O Μο Γιαν γεννήθηκε το 1955 στην επαρχία Σαντόνγκ της βορειοανατολικής Κίνας από μια φτωχή οικογένεια που μετά βίας μπόρεσε να μεγαλώσει τα τέσσερά της παιδιά. Το 1976 κατατάχτηκε εθελοντικά στο Λαϊκό Απελευθερωτικό στρατό όπου και σπούδασε βιβλιοθηκάριος. Το 1981 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα "Βροχή που πέφτει μια ανοιξιάτικη νύχτα". Ακολούθησε το βιβλίο του "Oι κόκκινοι αγροί" (1987) που άρχισε να του δημιουργεί προβλήματα με τη λογοκρισία και το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Ζανγκ Γιμού. Το επόμενο μυθιστόρημά του "Oι μπαλάντες του σκόρδου" (1988) απαγορεύτηκε, γεγονός που οδήγησε τον Γιαν να παραιτηθεί από το στρατό. Τα βιβλία του "Η δημοκρατία του κρασιού" (2001) και "Μεγάλα στήθη και φαρδιές περιφέρειες" (2003) είχαν επίσης προβλήματα με τη λογοκρισία. Παρά τις προτάσεις που είχε από τη Δύση, ο Μο Γιαν δεν εγκατέλειψε ποτέ την Κίνα.
Στο τελευταίο του μυθιστόρημα «Βάτραχοι» που κυκλοφόρησε το 2009, ο Μο Γιαν ρίχνει μια πικρή ματιά στην πολιτική της χώρας του για τα παιδιά και την εφαρμογή της από τις κινεζικές αρχές ακόμα και με στειρώσεις και αναγκαστικές αμβλώσεις .
«Επειδή ένας συγγραφέας είναι κομμάτι της κοινωνίας, οι ζωές που περιγράφει περιλαμβάνουν την πολιτική και μια σειρά κοινωνικών προβλημάτων», υπογράμμισε ο Μο μιλώντας σε δημοσιογράφους μετά την ανακοίνωση της βράβευσής του.
Οι επικριτές του ωστόσο είναι πολλοί. Ο Κινέζος Ουέι Τζινγκσένγκ, από την πλευρά του επέκρινε την βράβευση του Μο, τον οποίον κατηγορεί ότι δε στηρίζει τους αντιφρονούντες συγγραφείς και ότι σε μια επίσημη εκδήλωση τον περασμένο Μάιο είχε αντιγράψει με το χέρι τμήμα ομιλίας του Μάο Τσε-τουνγκ, το 1942, στην οποία ο Μάο τόνιζε πως οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες πρέπει να υπηρετούν το κόμμα. Ο Ουέι καταγγέλλει πως η επιλογή του Μο ήταν μια απόφαση για να ικανοποιηθεί το Πεκίνο.
Όπως και να έχει, ο κύριος «Μη μιλάς» είναι αναμφισβήτητα μια εξέχουσα προσωπικότητα που δικαίως τιμήθηκε με Νόμπελ αυτή ειδικά την κρίσιμι οικονομικοπολιτική συγκυρία παγκοσμίως.
ΑΝ. ΓΑΛ.