Μπορείς να κάνεις οτιδήποτε αποφασίσεις. Μπορείς να δράσεις έτσι ώστε να αλλάξεις και να ελέγξεις τη ζωή σου και η διαδικασία αυτή είναι και η ανταμοιβή σου». Amelia Earhart
«Καθημερινά παίρνουμε πολλές μικρές αποφάσεις γρήγορα και χωρίς να το αναλύουμε ιδιαίτερα. Σουφλέ σοκολάτα ή cheesecake; Το μαύρο ή το καφέ παντελόνι; Βέβαια, όταν πρόκειται για πιο καθοριστικά διλήμματα, η διαδικασία λήψης αποφάσεων αλλάζει. Οι δύσκολες, σημαντικές αποφάσεις μπορεί να μας γεμίζουν με άγχος, αβεβαιότητα και να μας οδηγούν στη στατικότητα. Ίσως να υπεραναλύουμε σκέψεις όπως: Είναι η σωστή επιλογή; Κι αν το μετανιώσω; Κι αν τα πράγματα δεν πάνε όπως περιμένω;
Όλες αυτές οι σκέψεις είναι απόλυτα φυσικές, μπορεί όμως να οδηγήσουν σε σύγχυση», επισημαίνει η ψυχολόγος Μαρία Μεραμβελιωτάκη – Simon.
Παγίδες στη λήψη των σωστών αποφάσεων
«Το πρώτο πράγμα το οποίο πρέπει να κατανοήσουμε είναι το πώς ο νους μας μπορεί να πέσει σε παγίδες που διαστρεβλώνουν την κρίση μας και κατά συνέπεια την ορθότητα μιας απόφασης. Ασυναίσθητα μπορεί να χρησιμοποιούμε στρατηγικές που κατά κάποιον τρόπο μετριάζουν τη δυσκολία ή το άγχος που συνεπάγεται η λήψη μιας απόφασης, αλλά που ταυτόχρονα αποτρέπουν από το να αποφασίσουμε σωστά. Όσο περισσότερη επίγνωση αποκτάμε γι΄ αυτά τα πιθανά λάθη ή τις παγίδες που εμπλέκονται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τόσο πιθανότερο είναι να πάρουμε μια απόφαση που δε θα μετανιώσουμε αργότερα. Ενδεικτικά μερικές από τις παγίδες που κατά καιρούς μπορεί να επηρεάσουν τις αποφάσεις μας είναι:
Η μετάθεση ευθύνης: Κάποιοι τείνουν να μεταθέτουν την ευθύνη για την λήψη μιας απόφασης από τον εαυτό τους σε κάποιον άλλο. Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο μειώνεται το άγχος που συνεπάγεται μια απόφαση, αλλά υπάρχει κάποιος άλλος να πάρει το φταίξιμο, εάν κάτι δεν πάει καλά. Όπως είναι ευνόητο, η συγκεκριμένη στρατηγική αποφορτίζει από το βάρος της υπευθυνότητας μιας επιλογής, όμως στερεί και από τα πλεονεκτήματα που χαιρόμαστε, όταν είμαστε κύριοι των επιλογών μας.
Η επικέντρωση σε μια συγκεκριμένη πληροφορία: Συχνά τείνουμε να βασιζόμαστε μόνο σε ένα στοιχείο για να πάρουμε μια απόφαση και αγνοούμε όλα τα υπόλοιπα. Για παράδειγμα, θέλουμε να πάμε διακοπές σε ένα νησί. Σε μια συζήτηση αναφέρεται από κάποιον συνομιλητή μας ότι το ωραιότερο μέρος για να μείνει κανείς στο συγκεκριμένο νησί είναι το Χ. Με βάση την πληροφορία αυτή και χωρίς να συγκεντρώσουμε άλλες αποφασίζουμε ότι θα ψάξουμε για ξενοδοχείο στο συγκεκριμένο μέρος.
Η πεποίθηση ότι η κοινή λογική πρέπει να είναι σωστή: Δεν είναι λίγες οι φορές που πράττουμε ανάλογα με αυτό που θεωρούμε κοινή λογική ή συμπεριφερόμαστε παρόμοια με τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άλλοι γύρω μας. Το φαινόμενο αυτό όπου οι άνθρωποι ακολουθούν τις πεποιθήσεις ή την συμπεριφορά των άλλων φαίνεται ότι προκύπτει από την έμφυτη τάση μας να συμμορφωνόμαστε και την ανάγκη μας να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε κάπου. Βέβαια είναι περιττό να πούμε ότι η κοινή λογική όχι μόνο δεν είναι πάντα σωστή, αλλά ίσως και να μην εξυπηρετεί τις προσωπικές μας ανάγκες.
Μήπως τελικά βλέπουμε μόνο αυτό που θέλουμε να δούμε; Η τάση των ανθρώπων να προτιμούν πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις υποθέσεις ή τις προκαταλήψεις τους (ανεξάρτητα από την ορθότητά τους), αναφέρεται στην ψυχολογία ως προκατάληψη επιβεβαίωσης. Αποτέλεσμα της προκατάληψης αυτής είναι ότι μπορεί να συγκεντρώνουμε και να αξιολογούμε πληροφορίες με έναν μη αντικειμενικό τρόπο, που ενισχύει την πίστη στις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις μας και πιθανώς οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις.
Διστάζουμε να θυσιάσουμε τα κεκτημένα: Συχνά μπορεί να αισθανόμαστε ότι έχουμε επενδύσει υπερβολικά σε μια προσέγγιση ή απόφαση για να την αλλάξουμε. Ίσως αισθανόμαστε ότι μια αλλαγή πλεύσης ισοδυναμεί με ακύρωση της προηγούμενης προσπάθειάς μας. Για τον λόγο αυτό προτιμάμε να επιμείνουμε σε μια παλαιότερη απόφαση ακόμα κι αν δεν είναι η καλύτερη για τη δεδομένη στιγμή.
Είμαστε είτε υπερβολικά σίγουροι για την απόφασή μας ή υπερβολικά συγκρατημένοι: Η υπερβολική σιγουριά μπορεί να ωθήσει σε γρήγορες αποφάσεις υψηλού ρίσκου, ενώ ο δισταγμός και η υπερβολική εγκράτεια ίσως καθυστερήσει τη λήψη απόφασης και οδηγήσει σε αναβλητικότητα. Όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο Henri Poincare «Το να αμφιβάλλεις για όλα ή το να πιστεύεις σε όλα είναι και τα δύο πολύ βολικές στρατηγικές: Όποια κι αν χρησιμοποιήσεις, γλυτώνεις την ανάγκη να σκεφτείς για τον εαυτό σου».
Προτιμάμε το άμεσο όφελος από ένα μακροπρόθεσμο, που μπορεί να μας φέρει μια συγκεκριμένη απόφαση: Μάλιστα έρευνες έχουν δείξει ότι όσο περισσότερο χρονικό διάστημα μεσολαβεί μέχρι να λάβει κάποιος το όφελος, τόσο τείνει να μειώνει τη σημαντικότητά του. Για παράδειγμα, εάν κάποιος σου πρόσφερε 100 ευρώ σήμερα και 200 εάν περίμενες μια εβδομάδα, τι θα διάλεγες; Η έμφυτη αυτή τάση των ανθρώπων να εκτιμούν περισσότερο το άμεσο όφελος αποτελεί και μια εξήγηση στον μηχανισμό του εθισμού όπως π.χ. στο τσιγάρο: Το άμεσο όφελος από το κάπνισμα φαντάζει πιο ελκυστικό από το μακροπρόθεσμο όφελος από τη διακοπή του.
Για να διευκολύνεις τον εαυτό σου να αποφασίσει:
Εμπιστέψου τη διαίσθηση σου. Εάν έχεις λοιπόν το προαίσθημα ότι η συγκεκριμένη επιλογή είναι η σωστή, ίσως τελικά να μην είναι τόσο κακή ιδέα να την ακολουθήσεις. Απ΄ ό,τι φαίνεται, η διαίσθηση δεν είναι ένα ταλέντο που ανήκει στον τομέα του υπερφυσικού, όπως πιστευόταν παλαιότερα. Σύγχρονοι μελετητές την περιγράφουν ως μια εξαιρετικά γρήγορη, «συμπυκνωμένη αντίληψη», έναν τρόπο του μυαλού μας «να κόψει δρόμο» προκειμένου να βγάλει ένα συμπέρασμα. Σου έχει τύχει ποτέ να έχεις ένα προαίσθημα για κάποιον άνθρωπο που μόλις γνώρισες; Αυτό που πιθανώς συμβαίνει είναι ότι το μυαλό σου συνθέτει κάποιες φαινομενικά αδιόρατες πληροφορίες και σχηματίζει μια εικόνα για το άτομο αυτό με τρόπο που ούτε καν συνειδητοποιείς. Για παράδειγμα, μπορεί ασυναίσθητα να αντιλαμβάνεσαι κάτι στο πρόσωπο, τον τόνο της φωνής ή τον τρόπο που κινείται και αποδίδοντας κάποιο νόημα σε όλες αυτές τις πληροφορίες να τις μεταφράζεις ως διαίσθηση.
Καθόρισε ποιοι είναι οι στόχοι σου και οι αξίες σου στον συγκεκριμένο τομέα, τον οποίο αφορά αυτή η απόφαση. Πώς φαντάζεσαι το μέλλον σου;
Σκέψου όλους τους πιθανούς εναλλακτικούς τρόπους δράσης ή τις λύσεις στο πρόβλημα σου, που θα σε βοηθήσουν να πραγματοποιήσεις τους στόχους σου. Οι εναλλακτικές σου θα πρέπει να βασίζονται στο προσωπικό σου σύστημα αξιών και στις προτιμήσεις σου.
Αξιολόγησε τις εναλλακτικές σου λύσεις εκτιμώντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της καθεμιάς. Προς τα πού κλίνει η ζυγαριά;
Απάλλαξε τον εαυτό σου από τον φόβο. Ο φόβος ότι ίσως πάρεις τη λάθος απόφαση είναι ικανός να σε παραλύσει και να σε οδηγήσει σε στατικότητα. Όταν πράττεις σύμφωνα με τους στόχους και τις αξίες σου, δεν υπάρχει σωστή ή λάθος απόφαση. Κάθε απόφαση είναι καλύτερη από την αναποφασιστικότητα.
Σκέψου σημαντικές αποφάσεις που είχες πάρει στο παρελθόν. Πώς αποφάσισες; Τι σε βοήθησε να αποφασίσεις;
Προσπάθησε να δεις την κατάσταση από όλες τις πλευρές και να μαζέψεις όσες περισσότερες πληροφορίες μπορείς για τις εναλλακτικές λύσεις σου.
Φαντάσου ότι έχεις ήδη επιλέξει, έχεις αποφασίσει και ζεις με την επιλογή σου. Πώς αισθάνεσαι με αυτή τη σκέψη;
Ζήτησε την γνώμη των φίλων σου ή άλλων ανθρώπων του περιβάλλοντός σου που εμπιστεύεσαι και νιώθεις άνετα να συζητάς μαζί τους.
Ρώτησε τον εαυτό σου ποιο είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί εάν διαλέξεις τη μία εναλλακτική ή την άλλη. Αισθάνεσαι ότι μπορείς να το αντιμετωπίσεις;
Αφού αποφασίσεις, προσπάθησε να εφαρμόσεις την απόφασή σου όσο συντομότερα γίνεται. Αν καθυστερήσεις, ίσως αρχίσεις να την επανεξετάζεις και να αναβάλλεις την πραγματοποίησή της».
πηγή:goldenmag.gr